Hoger schooladvies met de doorstroomtoets
november 28, 2024De doorstroomtoets in groep 8 kan leiden tot een hoger schooladvies. Hoe werkt dat? Maar nog belangrijker: moet je dat willen? Over de voors en tegens van een hoger schooladvies door middel van de doorstroomtoets.
Schooladvies voorheen
Het schooladvies, dus het advies van de basisschool aan jouw zoon of dochter voor het voortgezet onderwijs, werd voorheen gebaseerd op de toetsen van het leerlingvolgsysteem, zoals Cito Leerling in Beeld, IEP of Diataal. Er werd gekeken naar cijfers, maar ook naar werkhouding en gedrag. De leerkrachten en intern begeleider van de school kwamen zo tot een schooladvies.
Als ouder kon je het ermee eens zijn of niet, maar dat veranderde weinig. Middelbare scholen namen het advies één op één over (uitzonderingen daargelaten).
Schooladvies tegenwoordig
Met de komst van de doorstroomtoets is er ook in de advisering een en ander veranderd. Waar voorheen het schooladvies van de leerkracht leidend was, geldt dat nu voor de score van de doorstroomtoets. Mits die hoger is dan het afgegeven schooladvies.
Deze verandering is er omdat men wil dat er meer kansengelijkheid is. In het verleden viel op dat kinderen van laagopgeleide ouders minder snel een schooladvies havo of vwo kregen, terwijl kinderen met dezelfde scores, maar van hoogopgeleide ouders, die adviezen wel kregen. De kansenongelijkheid bleef zo in stand en door het advies af te laten hangen van de echte prestaties van een kind, hoopt men dat af te doen nemen.
Gevolgen
Het gevolg is dat de doorstroomtoets de bepalende factor is voor het schooladvies en niet langer het advies van de basisschool. Dit betekent dat in februari nog veel kinderen een hoger advies krijgen. Dit zijn ook kinderen van laagopgeleide ouders, die nu dus hoger instromen in het voortgezet onderwijs en daarmee een eerlijke kans krijgen.
Voor de goede orde: de aanpassing van een advies vindt alleen plaats als de doorstroomtoets hoger scoort dan het afgegeven advies. Scoort je kind lager? Dan wordt het advies niet naar beneden bijgesteld.
Voordelen
De voordelen van deze wijzigingen zijn groot. Wat eerder geschreven werd over kansenongelijkheid bijvoorbeeld, was de aanleiding om het schooladvies niet langer te baseren op het advies van leerkrachten. Het voordeel nu is dat kinderen die laagopgeleide ouders hebben (vaak ook ouders met een andere moedertaal) evenveel kansen hebben op havo en vwo-adviezen dan kinderen van hoogopgeleide ouders.
De doorstroom van kinderen van laagopgeleide ouders naar havo en vwo is toegenomen sinds de doorstroomtoets.
Een ander voordeel is dat er niet wordt gekeken vanuit subjectieve data. De leerkracht en de intern begeleider kennen een kind en kunnen hun advies daarbij op aannames en voordelen baseren. Dit was voorheen ook vaak de discussie toen de adviezen wel volledig door school werden afgegeven. Nu is te zien dat er echt gekeken wordt naar de capaciteiten van kinderen en dat de scores leidend zijn. Anders gezegd: een kind heeft een hoger schooladvies zelf in de hand.
Nadelen
Er zijn ook nadelen aan. Want nu wordt een advies alleen gegeven op basis van één toets. Dat klopt niet helemaal, natuurlijk, want er is een compleet leerlingvolgsysteem bij betrokken. Maar het kan zijn dat die laatste toets, de doorstroomtoets, daar heel erg van afwijkt. Dan is het de vraag of dit voldoende data is om een advies op te baseren.
Doorstroomtoets voorbereiden
Het belang van de doorstroomtoets is groot. Het kan voor veel kinderen het verschil maken, omdat je startpositie op de middelbare school ermee wordt bepaald. Om die reden kiezen veel ouders er, al dan niet in overleg met hun kind, voor om hun kind voor te bereiden op de doorstroomtoets. Voorbereiding zorgt ervoor dat kinderen goed kunnen scoren en zich van hun beste kant kunnen laten zien. Het zorgt er tevens voor dat een kind een hoger advies kan krijgen dan het voorlopige schooladvies, en dus door kan stromen naar bijvoorbeeld een havo of vwo klas.
Wil jij goed oefenmateriaal in huis halen? Dan is er op dit moment één boek leidend in het onderwijs. Het betreft het boek Doorstroomtoets Oefenen door uitgeverij Educazione. Het is compleet, op niveau en bereidt voor op alle doorstroomtoetsen die op dit moment afgenomen worden. Ook verdiept het boek kennis en vaardigheden met moeilijkere, uitdagende opgaven. Kinderen die met dit boek oefenen scoren doorgaans beter op de doorstroomtoets, getuige de recensies en reacties van ouders.
De ontwikkeling van kinderen in groep 6
Groep 6 van de basisschool wordt gezien als een belangrijk jaar. Zowel in cognitief aspect als sociaal-emotioneel. Kinderen in groep 6 zijn negen en tien jaar oud en maken veel veranderingen en ontwikkelingen door. Heb jij een kind in groep 6 of gaat jouw kind daar binnenkort naar toe? Dan is dit artikel voor jou bedoeld.
Kinderen van 9 en 10
We kijken eerst naar je kind zelf. Volgens de ontwikkelingspsychologie is de leeftijd van 9- en 10-jarigen er eentje waarbij je kind steeds gevoeliger wordt voor de meningen van anderen, maar zelf ook een duidelijkere mening begint te krijgen.
9- en 10-jarige kinderen denken steeds meer na voordat ze iets doen (ze zijn over het algemeen dus minder impulsief) en krijgen ook hun emoties meer en meer onder controle (woedebuien van de zeven- en achtjarigen worden nu dus echt beduidend minder).
Verder speelt de ontwikkeling zich af op de vier bekende gebieden van de ontwikkelingspsychologie, te weten:
- De cognitieve ontwikkeling
- De creatieve ontwikkeling
- De sociaal-emotionele ontwikkeling
- De motorische ontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
De cognitieve ontwikkeling gaat heel snel bij kinderen in groep 6 en dat kan twee dingen betekenen: ofwel gaat de ontwikkeling mee op het niveau van andere groep 6-leerlingen, ofwel blijft die achter.
Kinderen in groep 6 zitten officieel in de bovenbouw en dat betekent dat ze worden voorbereid en klaargestoomd voor het voortgezet onderwijs. Dat betekent dan ook dat er best wat van ze gevraagd kan worden op het gebied van rekenen, taal, spelling en begrijpend lezen. Gelukkig zijn er goede oefenboeken die het voor jou als ouder mogelijk maken om de lesstof aan de zijlijn te volgen (zeker handig met het huidige lerarentekort en de droevige kwaliteit van het onderwijs dat wel gegeven wordt).
Als je kind goed mee kan komen, is dat fijn. Lukt dit niet? Dan kan het best zijn dat je kind gestrest of gefrustreerd raakt. Het zal immers zien dat anderen de stof wel aan kunnen. Het is belangrijk hier op gepaste wijze op te reageren en je kind te leren dat iedereen zijn eigen ontwikkeling doormaakt.
De cognitieve ontwikkeling kan dan ook op heel andere manieren geprikkeld worden: ga in gesprek, laat de krant lezen of het journaal zien, praat over wat je zelf doet en filosofeer eens over wat levensvragen. De kleinste impulsen zullen het brein van je 9- of 10-jarigen weer flink aan kunnen zetten.
Creatieve ontwikkeling
De creatieve ontwikkeling bij kinderen in groep 6 speelt zich niet zo zeer op het gebied van knutselen en tekenen af, maar meer in het denken. Kinderen in groep 6 leggen razendsnel verbanden en zijn als geen ander in staat om oplossingen voor problemen te vinden. Het denken van groep 6 wordt naar een hoger level getild en zeker als je hier als ouder voor openstaat en naar luistert, kan de creativiteit zich goed ontwikkelen.
Op school zie je dit ook terug: vaak worden er lessen wereldoriëntatie gegeven, maar komt ook studievaardigheden ruimschoots aan bod. Dit zijn vakken die uitnodigen tot vraaggesprekken en waarbij problemen worden gezocht om tot oplossingsgericht denken te komen.
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van 9- en 10-jarigen gaat snel. Je zal zien dat groepsprocessen een grotere rol gaan spelen, vriendschappen hechter worden en een grotere betekenis krijgen. Er ontstaan vaak vaste groepen en voor kinderen is het belangrijk om bij een groep te horen. Nadelen hierbij zijn pesten en groepsdruk. Het komt vaak voor dat kinderen voorbij hun eigen morele principes gaan omdat ze heel graag bij een hoek willen horen. Praat hier vooral over, leg uit hoe het werkt en geef het goede voorbeeld.
Vanaf de leeftijd van 10 jaar gaat het moreel relativisme een grotere rol spelen. Waar kinderen voor die leeftijd nog best stoïcijns op regels kunnen zijn, worden die nu gerelativeerd op basis van de situatie en de omstandigheden. Kinderen van 10 kennen hun eigen verantwoordelijkheid en handelen volgens hun eigen waarden en normen. Wat anderen daarvan vinden is voor nu nog niet belangrijk voor ze en daar kun je ze bij helpen. Maak ze vooral duidelijk dat veel van wat ze doen een keuze is. Respect tonen voor anderen hoort daar ook bij.
Wat veel ouders jammer vinden is dat op deze leeftijd ook de magie van spelen verdwijnt. Fantasie- en rollenspellen worden minder. Kinderen tot 9 jaar kunnen spelen zonder dat er een gemeenschappelijk doel is, bij oudere kinderen wordt dit anders. Rollen worden verdeeld en er kan soms een setje regels of zelfs een taakverdeling in het spel ontstaan. Dit is tekenend voor deze leeftijdsgroep.
Motorische ontwikkeling
De meeste kinderen hebben de fijne motoriek goede onder controle. Dat kun je zien aan de behendigheid waarmee deze kinderen schrijven, tekenen, maar ook schermpjes bedienen en knopjes bedrukken (de Digitale Revolutie heeft hier zeker een rol bij gespeeld). De motorische ontwikkeling op het gebied van bewegen kan bij kinderen afnemen, zeker als ze niet genoeg buitenspelen of sporten. Het is dan ook belangrijk om als ouder daar de gelegenheid voor te geven.
Conclusie
Kinderen in groep 6 zijn 9 en 10 jaar oud en maken een behoorlijke ontwikkeling mee op sociaal-emotioneel, cognitief, creatief en motorisch vlak. Als ouder goed om te weten wat je van je kind kan verwachten en hoe je in de ontwikkeling kan helpen.
De nieuwe Leerling in Beeld-toetsen
Sinds dit schooljaar worden de Cito-toetsen op de meeste scholen vervangen door de Leerling in Beeld-toetsen. Wat houdt Leerling in Beeld (LiB) in en wat zijn de voordelen en nadelen? In dit artikel zet ik het graag voor je uiteen.
Leerlingvolgsysteem
Om de cognitieve ontwikkeling van kinderen bij te houden, hanteren de meeste basisscholen in Nederland een leerlingvolgsysteem. Het leerlingvolgsysteem van Cito deed lange tijd dienst op veel scholen. Toetsen van Cito werden gemaakt, ingevoerd en geanalyseerd. De leerkrachten konden zo twee keer per jaar een tussenstand zien en de ontwikkeling van leerlingen goed volgen. Waar nodig kon worden ingezet op extra begeleiding, verlengde instructie of verrijking.
Een leerlingvolgsysteem helpt om alle kinderen in de gaten te houden, maar geeft uiteindelijk ook een relatief beeld van de groep in zijn geheel of de hele school. De Onderwijsinspectie heeft zich lange tijd ook bekommerd om die resultaten.
Wat de Cito-toetsen (generaties 1.0, 2.0 en 3.0) waren in dit leerlingvolgsysteem is de LiB-toets nu.
Leerling in Beeld
Leerling in Beeld (ook van Cito) is feitelijk alles in één: toetsen, resultatenmonitor én analyseprogramma. Door de toetsen in te voeren of digitaal te maken zien de leerkrachten in een druk op de knop de ontwikkeling van hun leerlingen. Leerlingen krijgen, net als bij de oude Cito-toetsen, een cijfer (beoordeling van I tot en met V) waarmee het niveau aan te duiden valt, maar ook zijn stijgende en dalende lijnen per individuele leerling en in de klas als geheel te zien.
Wat dat betreft kan het de leerkracht helpen lessen beter af te stemmen op de groepsbehoefte en de individuele behoefte. LiB geeft bovendien aan per categorie of regel waar kinderen nog extra uitleg behoeven en wat precies fout is gedaan.
Voordelen van Leerling in Beeld
De grote voordelen van Leerling in Beeld zijn het gebruiksgemak. Het is even werk om alle resultaten in te voeren, als de toetsen op papier worden gemaakt (waar steeds meer scholen voor kiezen), maar vervolgens heb je er als leerkracht een half jaar profijt van.
- Je ziet in één oogopslag alle antwoorden die een kind gegeven heeft;
- Je kan ook zien wat de groep in zijn totaal scoort;
- De leerkracht kan handvatten krijgen om instructies beter te geven;
- Het beeld van de leerling is door de hele school te zien en dus te volgen;
- Handige grafiekjes maken inzichtelijk welke groei een leerling doormaakt.
Nadelen van Leerling in Beeld
In het werkveld zijn ook klachten over Leerling in Beeld. Leerkrachten vinden het vooral vermoeiend dat er weer een nieuw systeem is, maar hebben ook moeite met de interface die Cito aan Leerling in Beeld gegeven heeft.
LiB-toetsen
De Leerling in Beeld toetsen worden, net als de oude Cito-toetsen, in januari en mei/ juni afgenomen. Ook deze heten de Midden en Eindtoetsen. In groep 8 vindt de B-toets plaats in november en de Eindtoets is tegenwoordig de Doorstroomtoets.
Tijdens de LiB-toetsen wordt vanaf groep 3 tot en met groep 4 voornamelijk getoetst op taal en rekenen, waarbij er wordt gekeken naar spelling (niet-werkwoorden en vanaf groep 5 ook werkwoorden), begrijpend lezen en technisch lezen in groep 3 (DMT en AVI).
De toetsen zijn korter dan de Cito-toetsen die voorheen werden afgenomen. Leerlingen ervaren de oefeningen wel als moeilijker en dat is ook te zien in de resultaten van de scholen. De meeste scholen zien dat de score van de Leerling in Beeld-toets slechter is dan de score van de Cito-toets, vorig jaar rond dezelfde tijd.
Thuis aan de slag met de Leerling in Beeld-toets
Wil je thuis oefenen voor de Leerling in Beeld-toets? Dat kan. Door lesuitval en lerarentekorten zien veel ouders zich genoodzaakt zelf bijles te geven om te voorkomen dat hun kinderen niet uitvallen. Belangrijk is wel dat je goede oefenboeken aanschaft voor de toetsen van Leerling in Beeld en niet zomaar kiest voor leuke online spelletjes of oude oefenboeken. De LiB-toets is echt een verhaal apart en kan alleen goed voorbereid worden met officiële oefenboeken. Op de website www.libtoetsoefenen.nl vind je voorbeelden van oefenboeken.
Haal een schrijver op school met de Schrijverscentrale
Eén van de dingen waar ik elk jaar zelf naar uitkijk is het bezoek van een schrijver bij ons op school via de Schrijverscentrale. De reden daarvoor is simpel: ik ben zelf gek op lezen en ik kan uren luisteren naar schrijvers die over hun beroep vertellen. Intussen heb ik het vele malen meegemaakt dat een schrijver bij ons op school kwam vertellen en geen enkele keer heb ik me verveeld. En het mooie is dat dat voor de leerlingen net zo geldt.
Als je een schrijver op school wil halen, kun je terecht bij de Schrijverscentrale in Amsterdam. Deze organisatie koppelt schrijvers en scholen aan elkaar.
Waarom een schrijver op school?
Waarom zou je dat doen, een schrijver uitnodigen op school? Er zijn verschillende redenen voor te bedenken, maar de reden dat wij het op school al jaren doen is leesbevordering. We willen dat kinderen meer gaan lezen en minder achter hun schermpjes zitten en dat lukt ons door een schrijver uit te nodigen. Het is intussen zo’n vast proces, dat kinderen er ook alweer naar uitkijken als een schrijver wordt aangekondigd.
Van tevoren gaan we dan boeken van de schrijver lezen en we gaan daarover praten. We maken tekeningen, schrijven fragmenten bij de verhalen of maken boekendozen bij de boeken van de schrijver (dat zijn schoenendozen vol met spullen die bij een bepaald boek passen). Kortom: we zijn helemaal bezig met de boeken van de schrijver die op bezoek komt. Als de schrijver dan op school is, voelt het voor de kinderen heel erg vertrouwd en zo ontdekken ze ook dat lezen echt leuk kan zijn. Verhalen komen tot leven en in een verhaal kun je eigenlijk alles doen wat in het echt niet kan.
Schrijvers zijn geboren vertellers en ook leerkrachten hangen vaak aan hun lippen (tenzij ze stapels nakijkwerk weg gaan werken…)
Aan de slag met een thema
Af en toe hebben we budget over en sluit een schrijver heel goed aan bij ons thema. In dat geval kunnen we vaak ook op korte termijn nog een schrijver op bezoek krijgen. De Schrijverscentrale denkt overigens graag met ons mee en kan ons ook tips geven om het bezoek nog beter aan te laten sluiten.
Een schrijver zou je normaal gesproken vooral in de Kinderboekenweek of in de lees van het Voorleesontbijt uitnodigen, maar juist de rest van het jaar is het ook zo leuk om te doen (en bovendien heb je dan meer schrijvers tot je beschikking).
Kosten Schrijverscentrale
Er zijn wel kosten verbonden aan een schrijver op school uitnodigen. Die kosten zijn het voor ons zeker waard. Je krijgt ook subsidies en daar kan de Schrijverscentrale je ook nog in helpen. Het zou dus geen reden hoeven zijn om een schrijver niet op school uit te nodigen.
Reacties van leerlingen
De leerlingen zijn dus enthousiast. Zeker als ze van tevoren werk van de schrijver gelezen hebben en besproken hebben met jou als leerkracht en de rest van de klas. Ik merk zelf dat de meeste kinderen in de aanloop naar het bezoek en na het bezoek weer volop aan het lezen zijn. Schrijvers maken met hun enthousiasme toch iets los in kinderen wat ons en de ouders niet lukt. Dat is een kans die je moet grijpen. Kinderen kijken uit naar de schrijvers en vinden het vooral knap dat zij zulke verhalen kunnen verzinnen. De mooiste lessen komen van schrijvers die aan kinderen teruggeven dat ze dat ook zelf kunnen. Iedereen met een beetje fantasie of doorzettingsvermogen kan een schrijver worden.
Schrijverscentrale inschakelen
Wil je zelf ervaren hoe het is als kinderen enthousiast worden van schrijven en lezen? Schakel dan zelf de Schrijverscentrale in. Op hun website vind je alle informatie die je nodig hebt om tot een boeking te komen. Ook vind je er contactgegevens voor als je nog gerichte vragen hebt.
Lezen voor de lijst: kort maar krachtig
Lezen voor de lijst, voor de één een verademing, voor de ander een gruwel. Vind jij het niet erg om te lezen voor de lijst? Dan maakt het jou niet uit wat voor boeken je onder je neus krijgt. Heb je een hekel aan lezen en doe je het puur omdat het moet? Dan heb ik hier een leuk rijtje voor je. Dit zijn zeer korte, maar uiterst krachtige boeken die je kunt lezen voor de lijst. De verhalen zijn niet alleen kort, maar ook nog eens boeiend. Grote kans dat je hierna anders gaat denken over lezen!
Lezen voor de lijst
Als je in het voortgezet onderwijs zit, moet je gaan lezen voor de lijst. Zo heet het. Je moet namelijk een bepaald aantal boeken lezen die door docenten zijn goedgekeurd. Die lijst verandert nogal en er zijn verschillende lijsten, afhankelijk van het niveau dat je doet. De boeken op de leeslijst wisselen nogal eens. Zo zijn er boeken die al veertig jaar op de lijst staan (gaat de lijst zolang terug, eigenlijk?) en boeken die net nieuw zijn. Dat is fijn, want zo is er voor iedereen wel wat te vinden.
De lijst kan overigens ook op schoolniveau aangepast worden. De meeste docenten zijn geneigd om veel boeken toe te voegen, zolang leerlingen maar willen lezen. Staat je boek dus niet op de lijst, vraag dan altijd even of het wel mee kan tellen.
Dochter van de onderwereld (opgroeien tussen criminelen)
Kort, maar krachtig. Zo wordt het boek Dochter van de onderwereld van Theo-Henk Streng door meerdere recensies genoemd. Het verhaal is krachtig. Het gaat over de vijftienjarige Nikki Verdonk wiens vader een beruchte crimineel is. Als hij wordt geliquideerd is ook Nikki haar leven niet meer zeker. Een zeer spannend verhaal met veel actie en plotwendingen. Je wordt als lezer steeds op het verkeerde been gezet. En hoewel het verhaal stof biedt voor een dramaserie, beslaat het nog geen 100 bladzijden.
Koop Dochter van de onderwereld via bol.com
De grot (leraar wordt smokkelaar)
De Grot van Tim Krabbé is ook een heel kort boek dat toch een heel verhaal vertelt. Hoewel het in 1997 verscheen, is het nog steeds actueel en wordt het ook voor de lijst nog veel gelezen. Dat komt omdat het een spannend verhaal is. Er zit liefde in, maar ook criminaliteit. Het verhaal gaat over Egon Wagter. Hij was leraar, maar is nu smokkelaar geworden. In opdracht van zijn jeugdvriend Axel van de Graaf – die nu een grote crimineel is geworden – moet Egon drugs smokkelen naar een Aziatisch land. Dat is een groot risico, want de straffen hier zijn niet mals.
Animal Farm (al jaren te lezen voor de lijst)
Een klassieker mag je Animal Farm van George Orwell zeker noemen. Pittig ook, want het is niet het makkelijkste boek om doorheen te komen. In het verhaal is de boerderij waar het zich allemaal afspeelt, eigenlijk een metafoor voor de wereld. Het is een satirisch verhaal over een groep dieren die er klaar mee is om als slaven voor de mensen te moeten werken. Ze komen in opstand. Maar als ze het roer eenmaal hebben omgegooid, is het maar de vraag of het er echt beter van is geworden. Eigenlijk verwijst dit boek voortdurend naar de revolutie in de Sovjet-Unie (nu Rusland) en is het dus ook lekker leesvoer voor jongeren die meer over de geschiedenis willen lezen.
Heb je die interesse niet? Dan kun je het lezen voor de lijst, want het boek beslaat slechts 112 bladzijden.
Wat we niet zeggen (LHBTQI+)
Een boek dat nog niet op de lijst staat, maar er ongetwijfeld snel op komt te staan, is Wat we niet zeggen van Nadine Swagerman. Het verhaal bevat veel LHBTAQI+ en is dus helemaal passend in deze tijd. Tobias verhuist naar de andere kant van het land, nadat zijn vader is overleden. Hij ontmoet hier een aantrekkelijke jongen op wie hij verliefd wordt. Zijn nieuwe vrienden waarschuwen hem echter voor deze Jones. Tobias weet niet wie hij moet geloven en wil zijn nieuwsgierigheid naar Jones volgen. Maar Tobias draagt ook een geheim met zich mee.
Lekker lezen voor de lijst? Deze Kluitman novelle is slechts 112 bladzijdes.
Koop Wat we niet zeggen via bol.com
Het gouden ei (spannende verdwijningszaak)
Tim Krabbé is goed vertegenwoordigd in deze lijst. Het gouden ei is namelijk ook van hem en een veel gelezen boek voor de lijst. Het verhaal gaat over een vermissing en het leven na die vermissing. Het wordt vanuit twee perspectieven verteld: dat van Rex, wiens vriendin verdwijnt bij een Frans tankstation en dat van Raymond, de man die deze vriendin ontvoerde. Raymond, een leraar, worstelde namelijk met gevoelens en heeft daar uiting aan gegeven.
Een zinderend verhaal, dat ook nog eens verfilmd werd, en je in korte tijd uit kan hebben. Het boek telt 98 bladzijdes.
Koop Het gouden ei via bol.com
Lekker lezen voor de lijst
Met deze titels hoop ik je een leuk voorzetje gegeven te hebben om te gaan lezen voor de lijst. Natuurlijk zijn er veel meer korte boeken te vinden. Staat een boek niet op de lijst, maar wil je het heel graag lezen? Grote kans dat dat gewoon mag, maar overleg het wel altijd even met je docent. Veel (en vooral kort) leesplezier gewenst!
Tip: nodig ook eens een schrijver in de klas uit via de Schrijverscentrale. Grote kans dat het leesplezier alleen maar groter wordt.
Signaalwoorden in teksten: leer ze allemaal kennen!
Signaalwoorden, nog nooit van gehoord? Met jou heel veel mensen niet. En toch vormen signaalwoorden de sleutel om een tekst echt goed te kunnen begrijpen! Technisch lezen is een eerste stap in het proces naar begrijpend lezen, maar signaalwoorden herkennen en hanteren is toch echt de tweede. Gek genoeg hoor je daar niemand over en wordt er op scholen nauwelijks tot geen aandacht aan signaalwoorden geschonken.
Daarom dit uitgebreide artikel over signaalwoorden.
Weinig kennis over het signaalwoord
Over begrijpend lezen (en luisteren) zijn boeken vol geschreven. Toch hoor je maar weinigen over het belang van een signaalwoord. De website www.begrijpendlezenoefenen.nl is een van de weinige websites die ik over het onderwerp signaalwoorden zag schrijven en vormde dan ook de belangrijkste bron voor deze tekst.
Net als de website www.begrijpendlezenoefenen.nl vind ik het belangrijk dat er meer stilgestaan wordt bij signaalwoorden. In de rest van dit artikel licht ik dat doe, geef ik voorbeelden van signaalwoorden en leg ik jou precies uit hoe je signaalwoorden herkent en met kinderen kan oefenen.
Voorbeeldtekst, vol met signaalwoorden
Lees de korte tekst hieronder eens.
Volgende week gaan we starten met onze themaweek over Oekraïne. Zo hopen we ten eerste kinderen kennis te laten maken met dit land, maar ten tweede hopen we ook geld op te halen om te doneren. Ten derde zien we de themaweek als mooie manier om weer samen te komen en de ouderbetrokkenheid te vergroten, bijvoorbeeld door samen van Oekraïense hapjes en drankjes te genieten tijdens de folklore-avond (16 juni).
De themaweek gaat maandag van start. We beginnen maandag gelijk goed. In tegenstelling tot normaal, hebben we een continurooster. De kinderen eten op school, echter hoeven zij zelf niets mee te nemen. De oma van Natasha uit groep 4 heeft een specialiteitenrestaurant en komt met haar team kooklessen geven.
Een duidelijke tekst uit de nieuwsbrief van een basisschool. Maar zie je de vele signaalwoorden in de tekst? Door ieder afzonderlijk signaalwoord snapt de lezer de tekst. In de onderstaande versie heb ik de signaalwoorden dikgedrukt en onderstreept, zodat je kan zien hoeveel signaalwoorden er in een gewone ouderbrief al staan!
Volgende week gaan we starten met onze themaweek over Oekraïne. Zo hopen we ten eerste kinderen kennis te laten maken met dit land, maar ten tweede hopen we ook geld op te halen om te doneren. Ten derde zien we de themaweek als mooie manier om weer samen te komen en de ouderbetrokkenheid te vergroten, bijvoorbeeld door samen van Oekraïense hapjes en drankjes te genieten tijdens de folklore-avond (16 juni).
De themaweek gaat maandag van start. We beginnen maandag gelijk goed. In tegenstelling tot normaal, hebben we een continurooster. De kinderen eten op school, echter hoeven zij zelf niets mee te nemen. De oma van Natasha uit groep 4 heeft een specialiteitenrestaurant en komt met haar team kooklessen geven.
Grote kans dat ik nog een paar signaalwoorden vergeten ben, maar alle dikgedrukte en onderstreepte woorden zeggen iets. Ze voegen meer informatie aan de tekst doe dan je op basis van de woorden alleen zou zeggen. Het zijn signaalwoorden.
Wat zijn signaalwoorden?
Signaalwoorden helpen ons een tekst beter te begrijpen en de context ervan te gebruiken. Ze waarschuwen als het ware dat er in de tekst iets gaat komen. Het signaalwoord bijvoorbeeld geeft simpelweg aan dat er een voorbeeld aan gaat komen.
Dit is een eenvoudig voorbeeld van een signaalwoord, maar het is wel van belang dat kinderen het als zodanig zien. Je leest een tekst namelijk heel anders wanneer je weet wat er komen gaat. Wees je door het signaalwoord bijvoorbeeld dat er een voorbeeld aan komt? Dan kun je je daar op voorbereiden en het volgende als voorbeeld tot je nemen.
Het woord echter is ook een mooi signaalwoord. Het geeft heel duidelijk een tegenstelling aan. In de zin: Ik ben gek op fietsen, echter ga ik graag met de bus naar school kun je het woord echter in die rol duidelijk zien.
Overzicht van signaalwoorden
Op www.begrijpendlezenoefenen.nl staan de signaalwoorden netjes uitgelegd, per categorie. Ik neem ze hieronder over, zodat je aan dit artikel een compleet overzicht hebt.
Signaalwoorden bij voorbeelden: bijvoorbeeld, voorbeeld, zoals, zo
Signaalwoorden bij tegenstellingen: maar, echter, tegenstelling, tegenover
Signaalwoorden bij opsommingen: en, ook, ten slotte, ten eerste, ten tweede enzovoorts
Signaalwoorden bij samenvoegingen: omdat, want, zodat, en
Signaalwoorden bij vergelijkingen: in vergelijking met, net als, net zoals, evenals, hetzelfde, anders dan
Signaalwoorden bij uitleg: dat blijkt uit, daarom, omdat, want namelijk
Signaalwoorden bij samenvattingen: samengevat, al met al, samenvattend, kortom
Signaalwoorden bij een conclusie: dus, tot slot, dat betekent, concluderend
Natuurlijk zijn dit niet alle signaalwoorden en kunnen ze soms ook nog iets anders verwoord zijn, zoals bij de signaalwoorden bij een conclusie, dat betekent ook dat houdt in kan zijn. Maar het idee is duidelijk, door deze signaalwoorden. Een tekst wordt met signaalwoorden duidelijker in zijn context en als lezer kun je meer met de info.
Waarom moeten jonge lezers signaalwoorden leren kennen?
Er zijn meerdere voordelen aan het herkennen van signaalwoorden op jonge leeftijd. Hieronder som ik ze kort op en daarna licht ik ze uitgebreider even toe.
- Met signaalwoorden krijg je voorkennis over een tekst en waar het heen gaat;
- Door signaalwoorden kun je de context van een tekst beter begrijpen;
- Begripsvorming van een tekst gaat sneller dankzij signaalwoorden;
- Door signaalwoorden kan een tekst minder makkelijk verkeerd worden geïnterpreteerd;
- Signaalwoorden kun je op den duur ook zelf bewuster gaan inzetten als je een tekst schrijft.
Voorkennis door signaalwoorden
Als je door een signaalwoord achterhaalt wat er in de tekst gaat komen, kun je je daar al op aanpassen. Die voorkennis maakt het lezen makkelijker. Het is makkelijker een tekst tot je te nemen als je weet dat er een samenvatting of conclusie aan zit te komen. Ook kun je je makkelijker naar een tekst schikken als je weet wat er op je af gaat komen.
Heldere context door signaalwoorden
Soms kan een tekst dubbel geïnterpreteerd worden. Door signaalwoorden te gebruiken kan een schrijver de context ophelderen. Zo weet je in welk plaatje en in welke sfeer je de tekst moet lezen en kun je uiteindelijk de juiste conclusies trekken of de juiste punten uit de tekst leren.
Snelle begripsvorming dankzij signaalwoorden
Signaalwoorden zorgen ervoor dat je de context beter kan inschatten. Daardoor kun je ook sneller begrijpen wat de schrijver wil vertellen of bereiken. Die snelle begripsvorming is een van de grootste voordelen een signaalwoord.
Juiste interpretatie door een signaalwoord
Een signaalwoord zorgt er vanaf het begin voor dat je precies weet waar de tekst over gaat en waar die zal eindigen.
Zelf signaalwoorden gebruiken
Wie bekend is met signaalwoorden, zal die op termijn ook zelf kunnen gaan gebruiken. Als je een werkstuk maakt of een verslag moet schrijven, kun je de lezer helpen je tekst nog beter te begrijpen door heel bewust om te gaan met signaalwoorden. Iemand die dat goed beheerst, begrijpt teksten niet alleen beter, maar zal zelf ook sterkere teksten afleveren.
Conclusie
Signaalwoorden stonden centraal in dit artikel, omdat het belangrijk is dat kinderen het belang van een signaalwoord wordt uitgelegd en duidelijk gemaakt. Door op tijd een signaalwoord en de functie van signaalwoorden in een tekst te snappen, kunnen kinderen niet alleen beter worden in het begrijpend lezen, maar zullen ze ook veel beter in staat zijn zelf teksten te schrijven.
De 6 sterkste Kluitman novelles
Jongeren lezen niet graag en daar heeft uitgeverij Kluitman iets op bedacht: korte, spannende boeken voor jongeren vanaf een jaar of 12. Intussen zijn er al tientallen Kluitman novelles op de markt. Deze young adults boeken vinden gretig aftrek onder de doelgroep, maar ook volwassenen mogen de boeken graag lezen.
Dit zijn, naar mijn mening, de 6 leukste Kluitman novelles van dit moment en tevens enkele van de beste young adults boeken geschreven voor kinderen.
Op de vlucht – Natasza Tardio
Leo Dehler (hussel die letters maar eens goed door elkaar) is een gevreesde crimineel en de vader van Deyan. Deyan is het vriendje van Sanne. Aangezien de vader van Sanne in het vastgoed zit en stevige banden met Leo heeft, is dat een gevoelige situatie. Zeker als blijkt dat de politie bezig is Leo Dehler op te pakken en er een mol bij de politie zit.
Sanne en Deyan zijn smoorverliefd op elkaar, maar is hun liefde bestand tegen hun vaders?
Een spannende young adult thriller van formaat. In dit verhaal zijn meerdere personages die aan bod komen en vrij goed uitgewerkt worden. Ik vermoed dat ze de jonge lezers aanspreken en voor veel spanning zorgen.
Natasza Tardio (foto: Wikipedia.org) Dochter van de onderwereld – Theo-Henk Streng
Ook in Dochter van de onderwereld van Theo-Henk Streng speelt de criminele wereld een belangrijke rol. Jaap Verdonk is de vader van Nikki en van hem weet iedereen dat hij een grote crimineel is. Maar als Jaap op klaarlichte dag vermoord wordt, beseft Nikki pas in wat voor wereldje haar vader al die tijd de hoofdrol heeft gespeeld. Ze moet nu zelf ook vrezen voor haar leven en dat van haar moeder, want de onderwereld van Rotterdam zit achter informatie aan die haar vader ergens had.
Dochter van de onderwereld is een van de beste young adults boeken die ik de afgelopen jaren gelezen heb. Dat komt omdat Streng zijn personages goed uitwerkt en je aan het einde van ieder hoofdstuk dwingt om verder te lezen. Je hebt te doen met Nikki en wil graag weten wie haar vader vermoord heeft.
Een zeer goed boek dat absoluut in de smaak zal vallen bij jonge lezers (en hun ouders).
Theo-Henk Streng (foto: Wikipedia.org) Undercover – Eva Burgers
Nog een boek met een crimineel tintje. Alleen is het hier geen vader die criminele trekjes vertoond, zoals bij Dochter van de onderwereld en Op de vlucht. Hier is het Ivar, het vriendje van hoofdpersoon Amy. Amy betrapt hem als hij na een inbraak met dodelijke afloop een huis verlaat en heeft er moeite mee hem hiermee te confronteren.
Uiteraard heeft Ivar zijn zegje klaar, maar is hij te vertrouwen?
Een goede ya thriller waar je zelf ook heen en weer wordt geslingerd in emoties. Want wie geloof je in zo’n situatie?
Dochter van de onderwereld – Theo-Henk Streng / Underdover – Eva Burgers 
Maar ik ben jou niet – Nadine Swagerman
Jamie is zestien jaar en wordt uit huis geplaatst, omdat haar moeder niet meer voor haar kon zorgen. Toch heeft Jamie erg veel moeite om te aarden. De familie Mulder is goed voor haar, maar Jamie zit zelf aardig in de knoop.
Het lukt Jamie dan ook niet goed om het verleden los te laten. Daarbij hoort ze een raar geluid dat de anderen niet lijken te horen en denkt ze dat er iemand rond het huis loopt. Zal haar verleden haar inhalen?
In deze thriller kruip je in het hoofd van Jamie en heb je ook erg met haar te doen. De plottwist zal een jonge lezer niet snel aan zien komen en is één van de redenen dat ik dit boek graag gelezen heb. Daarnaast is het vooral een spannende young adult thriller die je tussendoor even weg kunt lezen.
Opgepast! – Jennefer Mellink
Benthe is een vrij normaal meisje van zestien jaar en leidt een lekker leven. Ze houdt van haar vriendinnen, is druk met school, werk en jongens. Ze weet echter niet dat iemand haar nauwlettend in de gaten houdt. Iemand die niet al teveel goed in de zin heeft.
Dit verhaal gaat over stalking en zit verdraaid goed in elkaar. Je mag Benthe echt en gunt haar dat het stalken stopt en ze goed uit de situatie komt, maar eigenlijk ben je ook wel benieuwd hoe het gaat als het even niet lekker afloopt.
Jennefer Mellink is een auteur die precies weet hoe ze de doelgroep tot lezen aan moet zetten!
De verleiding – Stine Jensen
Noor is verslaafd. Verslaafd aan haar telefoon. Ze volgt haar vrienden op Instagram en is echt bang om iets te missen. Haar moeder vindt dat ze teveel met haar telefoon bezig is en stuurt haar naar een afkickkliniek. Terwijl haar vriendinnen op vakantie gaan en de leukste kiekjes delen, zit zij in Ommen. Erger nog… ze moet haar telefoon inleveren en voor een week de natuur in.
Ze komt hier Rowan tegen, die gameverslaafd is. De twee krijgen een bijzondere band, maar het verhaal zit ook vol met mooie en verrassende wendingen.
Een heel goed verhaal van Stine Jensen voor deze tijd, waarin verslaving aan telefoons en games aan de orde van de dag is.
Conclusie
Het lukt de auteurs Natasza Tardio, Theo-Henk Streng, Eva Burgers, Nadine Swagerman, Jennefer Mellink en Stine Jensen om een mooi boek af te leveren voor een publiek dat moeilijk tot lezen aan te zetten is. Maar ik weet zeker dat als een tiener eenmaal aan deze young adults boeken begonnen is, hij of zij zeker tot lezen over te halen is. En als de tiener in kwestie het boek uit heeft, is het voor de ouders vechten wie de volgende is die het mag gaan lezen.
Herkomst spreekwoord “Je pappenheimers kennen”
Misschien herken je het wel: een spreekwoord dat steeds maar te binnen schiet. Je gebruikt het zo vaak dat je zo’n beetje de ambassadeur van dat spreekwoord begint te worden. Dat had ik een hele tijd met het spreekwoord “Je pappenheimers kennen”. Hoewel ik goed wist wat het betekende (in mijn context van de klassensituatie: je moet weten wie je in de gaten moet houden, omdat ik weet wat voor vlees ik in de kuip heb), had ik geen idee waar het vandaan kwam.
Dat interesseerde me eigenlijk ook helemaal niet, tot ik afgelopen zomer in de auto naar Oostenrijk zat en door de Zuid-Duitse regio Beieren langs een stukje dat Pappenheim heette reed.
Die avond, toen we eenmaal in ons hotel gesetteld waren en met een wit wijntje uitkeken over de bergtoppen, kon ik het niet nalaten wat research te doen. Het resultaat is dat ik nu niet alleen het spreekwoord gebruik, maar ook de herkomst ervan weet. Ik ben een echte ambassadeur geworden.
Toneelstuk
De eerste keer dat het gezegde “Ik ken mijn pappenheimers” gebruikt werd was in een toneelstuk over de Dertigjarige Oorlog (die duurde van 1618 tot 1648) van Friedrick von Schiller (een bekende toneelschrijver uit die tijd, maar ook een dichter en filosoof). Het toneelstuk van Von Schiller heette Wallensteins Tod (de dood van Wallenstein) en gaat over graaf Zu Pappenheim. Hij leefde van 1594 tot 1632 en was een aanvoerder in de Dertigjarige Oorlog.
In het toneelstuk ging het om baron Wallenstein, die – net als graaf Zu Pappenheim – een leger aanvoerde. Generaal Wallenstein kreeg allerlei beschuldigingen naar zijn hoofd geslingerd en zou met de vijand samenwerken.
Graaf Zu Pappenheim trok zich daar niets van aan en hielp Wallenstein. Hij vertrouwde Wallenstein volkomen. Wallenstein was daar zo blij om dat hij (in het toneelstuk) uitriep: “Daaraan herken ik mijn Pappenheimer!”
Gebruik “Ik ken mijn Pappenheimers”
De uitdrukking “Ik ken mijn Pappenheimers” wordt tegenwoordig zowel vertederend als ironisch bedoeld. In een situatie van drukke kinderen kan bijvoorbeeld worden gezegd: “Ach, ze zijn wat lawaaiig, maar ik ken mijn pappenheimers. Als ze straks uitgespeeld zijn, kunnen ze weer rustig aan het werk.”
Maar het kan ook ironisch bedoeld zijn, zoals: “Denk je dat Irma haar kamer echt heeft opgeruimd? Nou, ik ken mijn Pappenheimers…” Voor wie de ironie ontgaat: in deze situatie heeft Irma haar kamer dus niet opgeruimd.
Gebruik jij dit gezegde ook vaak? Dan ben ik benieuwd naar de context!
Haal het beste uit close reading
Close reading is de nieuwste hype in onderwijsland. Het is een manier om begrijpend lezen naar een hoger level te tillen en ik heb de resultaten er zelf van mogen zien. Sinds de kerstvakantie ben ik begonnen met close reading en in de afgelopen maanden heb ik (na het thuisonderwijs) ingezet op een verdieping ervan. Ik merk dat kinderen gigantisch zijn gegroeid in begrijpend lezen en met veel meer aandacht een tekst tot zich nemen. Daarom wil ik in dit artikel graag mijn bevindingen met je delen en je op weg helpen om net zo succesvol te zijn.
Theorie
Close reading betekent dat je gerichter gaat lezen. In plaats van dat je een tekst leest en dan pas gaat kijken naar wat je ermee moet doen, ga je een tekst meerdere keren lezen. Elke keer heb je een ander leesdoel. Zo lees je de eerste keer om de inhoud te bepalen, kijk je de tweede keer naar de achterliggende gedachte van de auteur, de derde keer naar feiten en meningen en een vierde keer om de betekenis van moeilijke woorden te herleiden. Uiteraard ben je er vrij in om de volgorde van die leesdoelen zelf te bepalen. Die kan ook van tekst tot tekst verschillen. Het idee is dat kinderen zo gerichter een tekst gaan lezen. Het lezen van de tekst is niet meer het doel voor kinderen, maar het speuren naar de juiste informatie wel.
Vervolgens gaan kinderen actief en in groepjes aan de slag met de ontleding van de tekst. Ze kleden de tekst als het ware helemaal uit. Ze halen er feiten en meningen uit, stellen zelf vragen op en nemen een standpunt in. Zo kunnen ze gaan discussiëren, maar hebben ze ook argumenten voor en tegen verkent. Dat maakt een les begrijpend lezen een stuk rijker dan het zomaar lezen van een tekst. Wat mij betreft past dit dan ook prima bij een les in de 21e eeuw.
Wil je meer weten over wat close reading is? Lees dan zeker het boek Close Reading van Diane Lapp. Dat boek heeft mij veel inzichten verschaft.
Leesdoelen vaststellen
Tijd om te beginnen. Je gaat je klas een aantal rondes een tekst laten lezen. Daarbij staat elke ronde een ander leesdoel centraal. Welke leesdoelen dat zijn bepaal je als leerkracht aan de hand van de tekst. Mijn ervaring is dat drie tot vier doelen (dus drie tot vier keer de tekst lezen) genoeg is. Voor sommigen al teveel, maar je moet ze ergens prikkelen.
Welke doelen zijn er zoal?
- Wat is het onderwerp van de tekst en wat weet je er al van?
- Wil de schrijver je iets vertellen, verkopen, overhalen, overtuigen? Wat wil de schrijver?
- Zitten er meningen en feiten in het verhaal? Arceer ze!
- Welke woorden ken je niet? Kun je de betekenis uit de tekst halen? Uit plaatjes? Uit beschrijvingen? Uit delen van het woord?
- Zijn er signaalwoorden die iets over het verloop van de tekst zegen?
- Wat kun je zeggen over de opbouw van de tekst? Inleiding, kern, slot? Of kiest de schrijver ervoor anders te beginnen? Waarom deed de schrijver dat?
- Zijn er afbeeldingen gebruikt? Zo ja, steunen die het verhaal? Hoe doen ze dat?
- Kun je het verhaal/ de tekst in je eigen woorden navertellen?
Instructie
Als je begint met close reading is het heel belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven. Modelen dus. Dat kun je doen aan de hand van een kortere tekst. Lees deze duidelijk voor en vertel ook welke doelen je elke voorleessessie wil bereiken. Laat zien dat het je lukt door erover na te denken of erover te praten, maar laat ook vooral zien wat niet lukt (leren fouten maken, leren dat je niet alles in één keer goed hoeft te hebben).
Verwerking
Er zijn meerdere vormen om een tekst te verwerken. Je kunt vragen stellen en die beantwoorden, maar leerzamer is het als kinderen de tekst echt moeten gaan gebruiken. Denk daarom aan een discussie die ze moeten gaan voeren aan de hand van een stelling (die jij als leerkracht bedenkt op basis van een tekst). Ze moeten argumenten hebben voor en tegen, om hun mening te kunnen onderbouwen. Je kan ze ook een mening opleggen die ze dan moeten gaan verdedigen. Zo leren ze meer over argumenten kennen.
Presentaties willen ook helpen, al kan dat soms wat omslachtig zijn. Maar een mooie quiz via Kahoot over de inhoud – waar punten bij te verdienen zijn – doet ook al wonderen. Zeker bij de verwerking wil het laten maken van zo’n quiz helpen. Kinderen draaien de rollen om. In plaats van dat ze een toets maken die door jou wordt opgelegd, geven ze vorm aan het creëren van een eigen toets. En dat betekent dat ze heel ver boven de tekst moeten staan!
Conclusie
Ik ben erg enthousiast over close reading. Het maakt dat kinderen net even wat beter naar een tekst gaan kijken en zichzelf naar een hoger level tillen. Hogere scores op de Cito-toetsen voor begrijpend lezen zijn natuurlijk mooi meegenomen, maar nog fijner is het dat ik kinderen dit heb kunnen meegeven.
5 tips voor gedragsspecialisten
In mijn opleiding tot gedragsspecialist (Master Special Educational Needs) heb ik veel mogen leren. Deze 5 tips zijn eenvoudig toe te passen en helpen om ongewenst gedrag om te buigen naar gewenst gedrag.
Misschien inkoppertjes, maar als je je eenmaal bewust bent van een inkoppertje kan het zeer winstgevend zijn.
1 Stimuleer positief gedrag
Wil je meer zien van positief gedrag? Stimuleer dan dat kinderen zich goed gedragen.
2 Lik op stuk beleid
Ongewenst gedrag is niet welkom. Laat het niet sluimeren, maar pak het gelijk aan.
3 Zie het kind
Ieder kind wordt graag gezien. Wist je dat kinderen die het idee hebben “gezien” te worden, veel minder gedragsproblemen laten zien?
4 Wees jezelf
Ga geen rol spelen, doe je niet anders voor dan je bent. Wees jezelf. Kinderen zien dat. Kinderen waarderen dat.
5 Blijf je verdiepen
Gedrag verandert. Ook je eigen gedrag. Soms is het gedrag dat je in de ene groep laat zien niet handig in de andere groep. Blijf je dus altijd verdiepen, zowel in de theorie als in je eigen praktijk.
