Signaalwoorden in teksten: leer ze allemaal kennen!

Signaalwoorden, nog nooit van gehoord? Met jou heel veel mensen niet. En toch vormen signaalwoorden de sleutel om een tekst echt goed te kunnen begrijpen! Technisch lezen is een eerste stap in het proces naar begrijpend lezen, maar signaalwoorden herkennen en hanteren is toch echt de tweede. Gek genoeg hoor je daar niemand over en wordt er op scholen nauwelijks tot geen aandacht aan signaalwoorden geschonken.

Daarom dit uitgebreide artikel over signaalwoorden.

Weinig kennis over het signaalwoord

Over begrijpend lezen (en luisteren) zijn boeken vol geschreven. Toch hoor je maar weinigen over het belang van een signaalwoord. De website www.begrijpendlezenoefenen.nl is een van de weinige websites die ik over het onderwerp signaalwoorden zag schrijven en vormde dan ook de belangrijkste bron voor deze tekst.

Net als de website www.begrijpendlezenoefenen.nl vind ik het belangrijk dat er meer stilgestaan wordt bij signaalwoorden. In de rest van dit artikel licht ik dat doe, geef ik voorbeelden van signaalwoorden en leg ik jou precies uit hoe je signaalwoorden herkent en met kinderen kan oefenen.

Voorbeeldtekst, vol met signaalwoorden

Lees de korte tekst hieronder eens.

Volgende week gaan we starten met onze themaweek over Oekraïne. Zo hopen we ten eerste kinderen kennis te laten maken met dit land, maar ten tweede hopen we ook geld op te halen om te doneren. Ten derde zien we de themaweek als mooie manier om weer samen te komen en de ouderbetrokkenheid te vergroten, bijvoorbeeld door samen van Oekraïense hapjes en drankjes te genieten tijdens de folklore-avond (16 juni).

De themaweek gaat maandag van start. We  beginnen maandag gelijk goed. In tegenstelling tot normaal, hebben we een continurooster. De kinderen eten op school, echter hoeven zij zelf niets mee te nemen. De oma van Natasha uit groep 4 heeft een specialiteitenrestaurant en komt met haar team kooklessen geven.

Een duidelijke tekst uit de nieuwsbrief van een basisschool. Maar zie je de vele signaalwoorden in de tekst? Door ieder afzonderlijk signaalwoord snapt de lezer de tekst. In de onderstaande versie heb ik de signaalwoorden dikgedrukt en onderstreept, zodat je kan zien hoeveel signaalwoorden er in een gewone ouderbrief al staan!

Volgende week gaan we starten met onze themaweek over Oekraïne. Zo hopen we ten eerste kinderen kennis te laten maken met dit land, maar ten tweede hopen we ook geld op te halen om te doneren. Ten derde zien we de themaweek als mooie manier om weer samen te komen en de ouderbetrokkenheid te vergroten, bijvoorbeeld door samen van Oekraïense hapjes en drankjes te genieten tijdens de folklore-avond (16 juni).

De themaweek gaat maandag van start. We  beginnen maandag gelijk goed. In tegenstelling tot normaal, hebben we een continurooster. De kinderen eten op school, echter hoeven zij zelf niets mee te nemen. De oma van Natasha uit groep 4 heeft een specialiteitenrestaurant en komt met haar team kooklessen geven.

Grote kans dat ik nog een paar signaalwoorden vergeten ben, maar alle dikgedrukte en  onderstreepte woorden zeggen iets. Ze voegen meer informatie aan de tekst doe dan je op basis van de woorden alleen zou zeggen. Het zijn signaalwoorden.

Wat zijn signaalwoorden?

Signaalwoorden helpen ons een tekst beter te begrijpen en de context ervan te gebruiken. Ze waarschuwen als het ware dat er in de tekst iets gaat komen. Het signaalwoord bijvoorbeeld geeft simpelweg aan dat er een voorbeeld aan gaat komen.

Dit is een eenvoudig voorbeeld van een signaalwoord, maar het is wel van belang dat kinderen het als zodanig zien. Je leest een tekst namelijk  heel anders wanneer je weet wat er komen gaat. Wees je door het signaalwoord bijvoorbeeld dat er een voorbeeld aan komt? Dan kun je je daar op voorbereiden en het volgende als voorbeeld tot je nemen.

Het woord echter is ook een mooi signaalwoord. Het geeft heel duidelijk een tegenstelling aan. In de zin: Ik ben gek op fietsen, echter ga ik graag met de bus naar school kun je het woord echter in die rol duidelijk zien.

Overzicht van signaalwoorden

Op www.begrijpendlezenoefenen.nl staan de signaalwoorden netjes uitgelegd, per categorie. Ik neem ze hieronder over, zodat je aan dit artikel een compleet overzicht hebt.

Signaalwoorden bij voorbeelden: bijvoorbeeld, voorbeeld, zoals, zo

Signaalwoorden bij tegenstellingen: maar, echter, tegenstelling, tegenover

Signaalwoorden bij opsommingen: en, ook, ten slotte, ten eerste, ten tweede enzovoorts

Signaalwoorden bij samenvoegingen: omdat, want, zodat, en

Signaalwoorden bij vergelijkingen: in vergelijking met, net als, net zoals, evenals, hetzelfde, anders dan

Signaalwoorden bij uitleg: dat blijkt uit, daarom, omdat, want namelijk

Signaalwoorden bij samenvattingen: samengevat, al met al, samenvattend, kortom

Signaalwoorden bij een conclusie: dus, tot slot, dat betekent, concluderend

Natuurlijk zijn dit niet alle signaalwoorden en kunnen ze soms ook nog iets anders verwoord zijn, zoals bij de signaalwoorden bij een conclusie, dat betekent ook dat houdt in kan zijn. Maar het idee is duidelijk, door deze signaalwoorden. Een tekst wordt met signaalwoorden duidelijker in zijn context en als lezer kun je meer met de info.

Waarom moeten jonge lezers signaalwoorden leren kennen?

Er zijn meerdere voordelen aan het herkennen van signaalwoorden op jonge leeftijd. Hieronder som ik ze kort op en daarna licht ik ze uitgebreider even toe.

• Met signaalwoorden krijg je voorkennis over een tekst en waar het heen gaat;
• Door signaalwoorden kun je de context van een tekst beter begrijpen;
• Begripsvorming van een tekst gaat sneller dankzij signaalwoorden;
• Door signaalwoorden kan een tekst minder makkelijk verkeerd worden  geïnterpreteerd;
• Signaalwoorden kun je op den duur ook zelf bewuster gaan inzetten als je een tekst schrijft.

Voorkennis door signaalwoorden

Als je door een signaalwoord achterhaalt wat er in de tekst gaat komen, kun je je daar al op aanpassen. Die voorkennis maakt het lezen makkelijker. Het is makkelijker een tekst tot je te nemen als je weet dat er een samenvatting of conclusie aan zit te komen. Ook kun je je makkelijker naar een tekst schikken als je weet wat er op je af gaat komen.

Heldere context door signaalwoorden

Soms kan een tekst dubbel geïnterpreteerd worden. Door signaalwoorden te gebruiken kan een schrijver de context ophelderen. Zo weet je in welk plaatje en in welke sfeer je de tekst moet lezen en kun je uiteindelijk de juiste conclusies trekken of de juiste punten uit de tekst leren.

Snelle begripsvorming dankzij signaalwoorden

Signaalwoorden zorgen ervoor dat je de context beter kan inschatten. Daardoor kun je ook sneller begrijpen wat de schrijver wil vertellen of bereiken. Die snelle begripsvorming is een van de grootste voordelen een signaalwoord.

Juiste interpretatie door een signaalwoord

Een signaalwoord zorgt er vanaf het begin voor dat je precies weet waar de tekst over gaat en waar die zal eindigen.

Zelf signaalwoorden gebruiken

Wie bekend is met signaalwoorden, zal die op termijn ook zelf  kunnen gaan  gebruiken. Als je een werkstuk maakt of een verslag moet schrijven, kun je de lezer helpen je tekst nog beter te begrijpen door heel bewust om te gaan met signaalwoorden. Iemand die dat goed beheerst, begrijpt teksten niet alleen beter, maar zal zelf ook sterkere teksten afleveren.

Conclusie

Signaalwoorden stonden centraal in dit artikel, omdat het belangrijk is dat kinderen het belang van een signaalwoord wordt uitgelegd en duidelijk gemaakt. Door op tijd een signaalwoord en de functie van signaalwoorden in een tekst te snappen, kunnen kinderen niet alleen beter worden in het begrijpend lezen, maar zullen ze ook veel beter in staat zijn zelf teksten te schrijven.